Σκηνοθεσία: Μάρτιν Σκορσέζε

Σενάριο: Τζέι Κοκς, Μάρτιν Σκορσέζε – Βασισμένο στο μυθιστόρημα του Σιούζακου Έντο

Παίζουν: Άντριου Γκάρφιλντ, Ταντανόμπου Ασάνο, Άνταμ Ντράιβερ, Λίαμ Νίσον, Ισέι Ογκάτα

Παραγωγή: ΗΠΑ, 2016

Διάρκεια: 2 ώρες 41 λεπτά

Δύο πορτογάλοι Ιησουίτες αναζητούν τον δάσκαλό τους, Πατέρα Φερέιρα στην – αφιλόξενη για χριστιανούς – Ιαπωνία του 1640, ώστε να ερευνήσουν την ορθότητα των φημών, σύμφωνα με τις οποίες εκείνος έχει αποστατήσει.

Η καθολική ανατροφή του Μάρτιν Σκορσέζε είναι γνωστή, όπως και οι δύο ταινίες του που ασχολούνται με τη θεματική της πίστης (Ο τελευταίος πειρασμός του 1986 και το Kundun του 1997). Κατά κάποιον τρόπο μπορούμε να μιλήσουμε για μια Τριλογία της Πίστης, την οποία κλείνει η Σιωπή. Πρόκειται για μια ταινία που μιλά για τη σιωπή του Θεού, βασικό προβληματισμό του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, αλλά και του συνόλου των νουνεχών ανθρώπων, των θρησκευόμενων συμπεριλαμβανομένων. Το μυθιστόρημα του Σιούζακου Έντο μεταφέρεται για Τρίτη φορά στη μεγάλη οθόνη μετά από το Silence (1971) του Μασάχιρο Σινόντα και το The Eyes of Asia (1996) του Ζοάο Μάριο Γκρίλο.

Οι μισοφωτισμένοι χώροι από τα κεριά και τις δάδες, η αίσθηση της κατακόμβης και η κυριολεκτική σιωπή που περιβάλλει την ταινία, πράγματι δίνουν την εντύπωση μιας κατανυκτικής θρησκευτικότητας. Τα μαρτύρια στα οποία υποβάλλονται οι κρυπτοχριστιανοί Ιάπωνες, με αφορμή την παρουσία των δύο ιερέων στην Ιαπωνία, εγείρουν μία από τις δεσπόζουσες προβληματικές της ταινίας: η θυσία, άραγε, τίθεται εκτός κριτικής; Με την ηθική της επένδυση, η έννοια της θυσίας, στέκει αγέρωχη ως μία από εκείνες τις ανέγγιχτες σταθερές που ορίζουν την πορεία της ανθρωπότητας. Είναι χαρακτηριστική η ευκολία με την οποία εργαλειοποιείται η διάθεση του ανθρώπου να θυσιαστεί, κυρίως μέσα από την πατρίδα, τη θρησκεία αλλά και την οικογένεια.

Εδώ, η θυσία είναι κρυμμένη πίσω από πέπλα, δύσκολο να την διακρίνει κανείς. Ο Πατέρας Ροντρίγκεζ αγνοεί τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να θυσιαστεί. Να θυσιαστεί μέσω της αποστασίας του, πού ακούστηκε; Κι όμως, έτσι θα σώσει τις ζωές των ομόθρησκών του που έχουν υποφέρει τα πάνδεινα. Να θυσιαστεί, θυσιάζοντας και τις ζωές τους, πού ακούστηκε; Κι όμως, έτσι θα σώσει το “δέντρο του χριστιανισμού” στην εχθρική Ιαπωνία. Τα υποκειμενικά πλάνα που χρησιμοποιεί κατά κόρον ο Σκορσέζε χαρίζουν μια αίσθηση συμμετοχής στο δράμα του Ροντρίγκεζ, που κατά κάποιον τρόπο ισοφαρίζεται από την άγαρμπη ερμηνεία του Άντριου Γκάρφιλντ.

Το δίλημμα του Ροντρίγκεζ, πού πρόκειται για ιερέα, μην το ξεχνάμε, προβάλλεται υπέροχα στον ευφυέστατα κατασκευασμένο χαρακτήρα του Κιτσίτσιρο. Πιστός, προδότης, αποστάτης, χριστιανός, αντιχριστιανός, μάρτυρας. Όλες οι δυνατότητες συνυπάρχουν στον υποφέροντα αυτό άνθρωπο, που η αγωνία του τελειωμό δεν έχει. Ο άνθρωπος μην αντέχοντας την τραγικότητα της ύπαρξής του καταφεύγει στην πίστη που λειτουργεί σαν ένα φάρμακο για την ασθένεια της άγνοιας. Η φιλοσοφία για λίγο φάνηκε να δίνει απαντήσεις και το κυριότερο τροφοδότησε την επιστήμη για να δώσει ακόμα περισσότερες. Όμως, το μεταφυσικό κενό δεν καλύφθηκε ακόμη, και έτσι η πίστη βρίσκει πάντα έδαφος για να αναπτυχθεί και, ως επί το πλείστον, να γίνει εκμεταλλεύσιμη.

Έτσι λοιπόν, ένα καθαρά θρησκευτικό ζήτημα παίρνει μια κοινωνικοπολιτική χροιά όταν ο ανακριτής ανοικτά δηλώνει ότι η θρησκεία των ιησουιτών είναι επικίνδυνη για τους Ιάπωνες. Και πράγματι, τίποτα το αθώο δεν υπάρχει στις ιεραποστολές κάθε είδους και κάθε θρησκείας. Ούτως εχόντων των πραγμάτων, η σιωπή του Θεού αντανακλά τη σιωπή της συνείδησης, που γνωρίζοντας κατά βάθος ότι λίγη σχέση έχουν τα φυσικά με τα μεταφυσικά, σιωπά και συμφιλιώνεται με την ιδέα του θανάτου.

Ανδρέας Άννινος

Leave a comment