Σκηνοθεσία: Christopher Nolan
Σενάριο: Christopher Nolan, Kai Bird, Martin Sherwin
Παίζουν: Matt Damon, Florence Pugh, Rami Malek, Josh Hartnett, Cillian Murphy, Emily Blunt, Robert Downey Jr., Olivia Thirlby, Jack Quaid, Kenneth Branagh, Casey Affleck, Dane DeHaan, Gary Oldman
Παραγωγή: Αγγλία – ΗΠΑ, 2023
Διάρκεια: 3 ώρες
Η ιστορία είναι πολλές φορές άδική με τους πρωταγωνιστές της. Ένας δολοφόνος που διαπράττει ένα κατά κοινή ομολογία φρικτό έγκλημα μπορεί να καταδικαστεί στο πυρ το εξώτερον, ενώ ο ηθικός αυτουργός ενός από τα μεγαλύτερα εγκλήματα εν γένει – και όχι πολέμου, όπως συνηθίζεται να αναφέρεται καταχρηστικά – κρυμμένος πίσω από το επιστημονικό του προφίλ, βρίσκει την εξιλέωσή του σε ένα σωρό ανοησίες. Ο Οπενχάιμερ, ένα κάθαρμα ολκής, απασχολεί ακόμα τον κόσμο όχι εξαιτίας του εγκλήματος στο οποίο με ιδιαίτερη σπουδή και περηφάνια πρωτοστάτησε, αλλά εξαιτίας της αδικίας που υπέστη: του αφαίρεσαν την εξουσιοδότηση για πρόσβαση στα μυστικά του κράτους και αυτομάτως στον πυρηνικό εφιάλτη. Αρνήθηκαν στον πατέρα να βλέπει τα παιδιά του!
Σε κάθε περίπτωση, η υποκρισία στον πλανήτη δεν απαιτεί ούτε σχάση ούτε σύντηξη για να εκδηλωθεί. Ο Νόλαν, που είναι το απαύγασμα των χολυγουντιανών σκηνοθετών το γνωρίζει τόσο καλά, ώστε να μας δώσει μια απέραντα υποκριτική ταινία που πετά την μπάλα στην εξέδρα, φτιάχνοντας το πορτραίτο ενός ανθρώπου που όλη του η ζωή εξαρτάται από την πρόσβαση που του απαγορεύουν σε θέματα εθνικής ασφαλείας. Μπορεί κάποιος να αντιτάξει ότι υπεύθυνος για τα εγκλήματα στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι είναι ο Τρούμαν (καλό κουμάσι κι αυτός), όμως η απάντηση είναι προφανής: Φυσικά και είναι υπεύθυνος και εγκληματίας ο άνθρωπος που πατά το κουμπί, όμως υπεύθυνος και εγκληματίας είναι και ο άνθρωπος που σχεδιάζει μηχανισμούς ολέθρου, πρωτοπόρα όπλα μαζικής εξόντωσης.
Όταν δει το λευκό, εκτυφλωτικό φως της ατομικής βόμβας ο Οπενχάιμερ σοκάρεται. Εδώ, μάλλον πρόκειται για μια περίπτωση σκηνοθετικής αδείας, καθώς αυτό υποτιμά τον άνθρωπο ως επιστήμονα. Ως επιστήμονας, λοιπόν, γνώριζε πολύ καλά τη δύναμη αυτής της βόμβας, γνώριζε με αρκετή ακρίβεια της ιδιότητές της και έστησε, μάλιστα, ένα ολόκληρο χωριό με σκοπό να προχωρήσει γρήγορα η ανάπτυξή της. Γι’ αυτό, και μιας και η ταινία βασίζεται σε ένα βραβευμένο με Πούλιτζερ βιβλίο, εμείς θα προχωρήσουμε σε μια εικασία δική μας, κατάδικη μας για να μην παρεξηγηθούμε: Ο Όπι (μα είναι αυτό υποκοριστικό για τον πατέρα ΤΗΣ βόμβας;) όχι μόνο δεν σοκαρίστηκε, αλλά ηδονίστηκε από την καταστροφική δύναμη της βόμβας, για την κατασκευή της οποίας στρατολόγησε την αφρόκρεμα των αμερικανών επιστημόνων και μηχανικών. Ίσως και να μην έβλεπε την ώρα να την ρίξουν κάπου, όπως τα παιδιά που κατακτούν μια ικανότητα και ανυπομονούν να την επιδείξουν. Είπαμε: εικασία η μία, εικασία και η άλλη.
Δεν είναι ότι η ταινία δεν έχει αρετές, φυσικά όχι πολλές μιας και μιλάμε για τον Κρίστοφερ Νόλαν, έναν σκηνοθέτη που από ένα σημείο και μετά μοιάζει να χρησιμοποιεί κάποιο σκηνοθετικό template και απλώς να αλλάζει περιεχόμενο, ύφος κλπ. Το πρόβλημα εδώ είναι καθαρά σημειολογικό. Αν δεχτούμε ότι η ρίψη της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι δεν ήταν τίποτε άλλο παρά ένα μήνυμα προς πάσα κατεύθυνση και κυρίως προς μία, αυτομάτως κάνει τους υπαίτιους μη-ανθρώπους. Αυτό, διότι οι νεκροί αυτοί δεν έχουν καν ταυτότητα, δεν τους εκτιμά κανείς, τους εκμεταλλεύτηκαν ως είδηση, όπως γράφει ο Ουμπέρτο Έκο. Με πολύ καθαρό μυαλό ο Οπενχάιμερ, απαντά ότι μακροπρόθεσμα σκοτώθηκαν 220000 άνθρωποι από τη βόμβα-κόρη του.
Περί αρετών: η αισθητική δεν μπορεί να σώσει τον κόσμο, όμως κάποιες καλαίσθητες σκηνές από έναν σκηνοθέτη όχι τυχαίο μπορούν να τραβήξουν το ενδιαφέρον του θεατή. Για παράδειγμα, το σετάρισμα της σκηνής της συνάντησης του «Όπι» με τον Αϊνστάιν και το ερώτημα που δημιουργεί ως ένα άλλο Rosebud από το στόμα του Κέιν, σχετικά με τα λεχθέντα ανάμεσά τους και την αποστροφή του Αϊνστάιν προς τον Λιούις Στρος είναι έξοχο. Το ίδιο ισχύει εν πολλοίς και για τις ερμηνείες των εξαιρετικών ηθοποιών που συμμετέχουν. Ειδική μνεία πρέπει να γίνει για τον Μπένι Σαφντί, που πρόκειται χωρίς καμία αμφιβολία για έναν πολυτάλαντο άνθρωπο. Κατά τ’ άλλα πρόκειται για ακόμα μια ταινία βγαλμένη από το κινηματογραφικό εργοστάσιο του Γουίλι Γουόνκα.
«Χρειάζεται να πούμε ότι για να πετύχουμε μια κάποια ελευθερία κρίσης γύρω από την πληροφόρηση, δεν πρέπει να πιστεύουμε στις εικόνες; Όπως και να’ χει το πράγμα, πρέπει να πούμε ότι απαιτείται μια κριτική εξάσκηση στο «διάβασμα» των εικόνων», όπως λέει και πάλι ο Έκο. Στην εν λόγω ταινία, λοιπόν, θα μπορούσε κανείς να πει ότι βλέπουμε τα πράγματα από την πλευρά των επιστημόνων, των στρατιωτικών και των πολιτικών που συμμετείχαν σε ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα που έχουν διαπραχθεί έως σήμερα. Το έγκλημα, όμως, δεν βρίσκεται μέσα στην ταινία ή ακόμα χειρότερα υποβιβάζεται εξαιτίας του δράματος τού Όπι. Είναι σαν να γίνεται ταινία για τον Χίτλερ (επιστήμων του εγκλήματος) και να μην φαίνεται, να μην τονίζεται, να μην υπογραμμίζεται το ολοκαύτωμα. Ή ακόμα χειρότερα, να προτείνεται ως μια κάποια λύσις, όπως η ρίψη της ατομικής βόμβας θεωρείται ακόμα θετική, καθώς σήμαινε το τέλος του πολέμου!
Ένα είναι βέβαιο: Αν υπήρχε κόλαση, ο Όπι και ο Αδόλφος θα ήταν συγκάζανοι και θα έβλεπαν εσαεί το «Oppenheimer».
Ανδρέας Άννινος
