Σκηνοθεσία: Νίκος Γραμματικός
Σενάριο: Νίκος Παναγιωτόπουλος, Νίκος Γραμματικός
Παίζουν: Βαγγέλης Μουρίκης, Μαριλίτα Λαμπροπούλου, Μηνάς Χατζησάββας, Γιάννης Ζουγανέλης
Παραγωγή: Ελλάδα – 2002
Διάρκεια: 2 ώρες 10 λεπτά
Τσούγκσβανγκ!
Ο Βαγγέλης Φαρμακόρης (Βαγγέλης Μουρίκης) βγαίνει από τη φυλακή μετά από πέντε χρόνια φυλάκισης για μπλεξίματα με ναρκωτικά. Αποφασίζει να αλλάξει τη ζωή του, πηγαίνοντας να ζήσει στο παλιό και σε κακή κατάσταση σπίτι του παππού του, το οποίο βρίσκεται σε κάποιο χωριό της Αχαΐας. Ο πόλεμος νεύρων που ξεκινά καταλήγει σε κυριολεκτικό πόλεμο, όταν οι κρετίνοι συγχωριανοί του Βαγγέλη εκμεταλλεύονται υπολείμματα του παρελθόντος του που κάνουν την εμφάνισή τους και γνωρίζονται άγαρμπα με την κλειστή και αχόρταγα κακόβουλη κοινωνία του χωριού του. Η ταινία είναι βασισμένη σε πραγματικά γεγονότα.
Η ταινία δομείται γύρω από τη σκακιστική πρακτική, τις κινήσεις που γίνονται για να αποφευχθεί η ήττα, αλλά και τις ύπουλες κινήσεις του αντιπάλου. Ο Βαγγέλης Φαρμακόρης φαίνεται να έχει ξεμείνει μόνο με τον βασιλιά του. Πιόνια υπάρχουν στην ταινία, αλλά μπορούμε με άνεση και αρκετά εύστοχα να αποδώσουμε το ρόλο αυτόν στους συγχωριανούς του Βαγγέλη που υπακούν τον πρόεδρο της κοινότητας. Ο τελευταίος είναι ο αντίπαλος βασιλιάς, που λίγες κινήσεις μπορεί να πραγματοποιήσει, αλλά και τι να τις κάνει όταν έχει όλα του τα πιόνια πιστά και στη θέση τους. Παράξενη είναι η μερίδα που αναλογεί στις βασίλισσες, καθώς από την πλευρά των αντιπάλων δεν υπάρχει, ενώ ο Βαγγέλης αργεί πολύ να την χρησιμοποιήσει – στην περίπτωσή του να την χαρεί – και όταν αυτό γίνεται, το παιχνίδι έχει χαθεί. Ο αξιωματικός (Μηνάς Χατζησάββας), ο λεγόμενος και τρελός, έχει και αυτός το παρελθόν του και φυσικά …είναι μπάτσος. Εντούτοις, είναι ένα στήριγμα για τον Βαγγέλη.
Το πρόβλημα του Βαγγέλη δεν είναι ότι χάνει το παιχνίδι. Υπάρχει κάτι πολύ χειρότερο από την ήττα, όπως και κάτι πολύ χειρότερο από το θάνατο. Αυτό ακριβώς περιγράφει ο όρος Τσούγκσβανγκ: όταν είναι η σειρά σου να παίξεις και δεν έχεις τι να παίξεις. Εν ολίγοις όταν όλες σου οι κινήσεις είναι κακές, λάθος. Όταν πνίγεσαι και δεν μπορείς να αναπνεύσεις. Όταν όλοι είναι εναντίον σου και εσύ μόνος σου επιχειρείς να απαντήσεις και ό,τι και να κάνεις είναι λάθος. Μπράβο λοιπόν στον Νίκο Παναγιωτόπουλο (σεναριογράφος) και τον Νίκο Γραμματικό (σεναριογράφος και σκηνοθέτης) που ενσωματώνουν τη σκακιστική θεωρία και πράξη στην ταινία, ξεφεύγοντας από μια μονοδιάστατη προσέγγιση τύπου «μόνος εναντίον όλων». Η προσέγγιση τους, αντιθέτως, δίνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και διαφορετικά επίπεδα στην ταινία. Την εμπλουτίζει.
Ο Νίκος Γραμματικός έχει σίγουρα χαρακτηριστικό σκηνοθετικό ύφος, γεγονός που από μόνο του είναι σημαντικό. Εν προκειμένω, σε κάθε πυρήνα του μοντάζ υπηρετείται η σύλληψη του αδιεξόδου του ήρωα. Κοφτά, χωρίς ενδοιασμούς, τη στιγμή που ο Βαγγέλης φαίνεται να προχωρά σε μια αργή – έστω – ανακωχή με τους γύρω του, ανάποδα πλάνα από το κρεββάτι του, όντας κλινήρης ο ίδιος, ανοίγουν το καινούριο κεφάλαιο του ερχομού της Μαρίας (Μαριλίτα Λαμπροπούλου) στο χωριό. Ενδιαφέρον προσδίδει και η ελευθερία που αφήνει στην κάμερά του ο Γραμματικός – ακόμα και κάποια κάπως άτσαλα τράβελινγκ έχουν μια νατουραλιστική χάρη. Η πιο σημαντική αρετή της ταινίας είναι ο τρόπος με τον οποίο η κυκλοθυμική ιδιοσυγκρασία του Βαγγέλη, καθώς και τα σκαμπανεβάσματα στην επικοινωνία με το περιβάλλον του, περνούν στη φόρμα και το ρυθμό της ταινίας, που άλλοτε ψιθυρίζει, άλλοτε φωνάζει. Για τη μουσική του Θανάση Παπακωνσταντίνου δεν χρειάζεται να ειπωθούν πολλά, πρόκειται εξάλλου για έναν χαρισματικό μουσικό.
Το αφηγηματικό στοιχείο-κλειδί είναι η ανυπαρξία στήριξης στον Βαγγέλη. Έχει έναν μισό αξιωματικό – που και αυτός δεν έχει ξεμπλέξει από ατασθαλίες του παρελθόντος – και μια βασίλισσα που μάλλον αυτός πρέπει να προσέχει περισσότερο. Στο παρελθόν έχασε τα πάντα κι έτσι είναι ανυπεράσπιστος πια. Έτσι κι αλλιώς, δεν είναι από τους χαρακτήρες που θα είχε πιόνια στη διάθεσή του. Βασιλιάς χωρίς πιόνια όμως δεν νοείται. Γι’ αυτό ο αντίπαλος βασιλιάς, που προσέχει τα πιόνια του, προσφέροντας τους τηλεόραση, ποτό, φρουτάκια που τους κλέβουν, κάλυψη στις βρωμοδουλειές τους, κάνει επίδειξη δύναμης. Όταν εντοπίζει και τον αποδιοπομπαίο τράγο για τα δεινά τους, η παρτίδα τελειώνει. Δυστυχώς, Βαγγέλη, Τσούγκσβανγκ!
Ανδρέας Άννινος
