Πρόκειται για το κινηματογραφικό κίνημα που δημιουργήθηκε στην Ιταλία τη δεκαετία του 1940. Μέχρι τότε ο ιταλικός κινηματογράφος παρήγε ένα σύνολο από ταινίες προπαγάνδας και από ταινίες ελαφριές και εύπεπτες στις οποίες παρουσιάζεται μια πραγματικότητα εντελώς διαφορετική από αυτή που βίωνε η ιταλική κοινωνία εκείνη την εποχή. Οι ταινίες αυτές έχουν μείνει στην ιστορία ως οι ταινίες των «λευκών τηλεφώνων». Τα λευκά τηλέφωνα που χρησιμοποιούσαν οι πρωταγωνιστές των ταινιών αυτών έμειναν στην ιστορία και ονοματοθέτησαν τις ταινίες της συγκεκριμένης περιόδου.

Κλέφτες ποδηλάτων (1948)

Οι πολύ δύσκολες συνθήκες στην Ιταλία κατά τη διάρκεια, αλλά και μετά το τέλος του πολέμου οδήγησαν στην εξαθλίωση του λαού και βεβαίως αυτό είχε σημαντικό αντίκτυπο στον κινηματογράφο. Τα στούντιο της Τσινετσιτά (που σημαίνει πόλη του κινηματογράφου) χρησιμοποιήθηκαν σαν στρατόπεδο αρχικά και σαν στρατόπεδο προσφύγων στην συνέχεια. Έτσι, οι κινηματογραφιστές της εποχής παίρνουν την κάμερα και βγαίνουν στο δρόμο για να γυρίσουν τις ταινίες τους. Τα οικονομικά μέσα είναι πενιχρά και η κοινωνία βρίσκεται σε πλήρη αποδιοργάνωση. Τα συντρίμμια των πόλεων συνθέτουν ένα χαρακτηριστικό τοπίο όπου η φρίκη του πολέμου συναντά την ανάγκη για δημιουργία.

Τα στούντιο της Cinecitta σήμερα λειτουργούν ως θεματικό πάρκο.

Μέσα σε αυτό το κλίμα δημιουργείται το κίνημα του νεορεαλισμού, ένα κίνημα του οποίου τα κύρια χαρακτηριστικά είναι τα εξής: Οι ηθοποιοί είναι κατά κύριο λόγο ερασιτέχνες, τα γυρίσματα γίνονται στο δρόμο με φυσικό φωτισμό και ο φιλμικός χρόνος ταυτίζεται με τον πραγματικό, πράγμα που σημαίνει ότι το μοντάζ ελαχιστοποιείται. Η ρήξη με το παρελθόν και η δημιουργική ενατένιση μιας κοινωνίας γεμάτης προβλήματα βρίσκονται στο επίκεντρο των ταινιών του νεορεαλισμού. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι χρησιμοποιώντας τα ελάχιστα, οι άνθρωποι αυτοί, δημιούργησαν κάτι πολύ σημαντικό.

Οι σκηνοθέτες και οι σεναριογράφοι που έδρασαν στο πλαίσιο αυτού του κινήματος ήταν άνθρωποι με ολοκληρωμένη προσωπικότητα. Ρομπέρτο Ροσελίνι, Λουκίνο Βισκόντι, Βιτόριο Ντε Σίκα, Τζιουζέπε Ντε Σάντις, Τσέζαρε Σαβατίνι, Σέρτζιο Αμιντέι, Φεντερίκο Φελίνι (ένας από τους σεναριογράφους του «Ρώμη, Ανοχύρωτη Πόλη» αλλά και του «Παϊζά»). Οι ταινίες που προέκυψαν, σπουδαίες: «Ρώμη, Ανοχύρωτη Πόλη» (1945), «Παϊζά» (1946) του Ρομπέρτο Ροσελίνι, «Λούστρος Παπουτσιών» (1946), «Κλέφτες Ποδηλάτων» (1948), «Umberto D.» του Βιτόριο Ντε Σίκα, «Ossessione» (1942, η πρώτη ταινία που τα χαρακτηριστικά του ιταλικού νεορεαλισμού είναι ολοφάνερα), «Η Γη Τρέμει» (1948) του Λουκίνο Βισκόντι και πολλές άλλες.

Ρώμη, ανοχύρωτη πόλη (1945) του Ρομπέρτο Ροσελίνι. Η ταινία – σύμβολο του ιταλικού νεορεαλισμού.

Ο ιταλικός νεορεαλισμός δε γεννήθηκε από τα συντρίμμια. Γεννήθηκε από πολύ σημαντικούς κινηματογραφιστές που θέλησαν να αποτυπώσουν την σκληρή πραγματικότητα που βίωναν. Κινηματογραφιστές με ταλέντο και ανάγκη για έκφραση.

Ο ιταλικός κινηματογράφος εκείνης της εποχής οφείλει πολλά στο Centro Sperimentale di Cinematografia δηλαδή τη σχολή κινηματογράφου που απαρτιζόταν από σπουδαίους δασκάλους (ανάμεσά τους και ο Ουμπέρτο Μπάρμπαρο, θεωρητικός του ιταλικού νεορεαλισμού). Όμως, οφείλει ακόμα περισσότερα στην πρωτοποριακή ματιά και στην κοινωνική ευαισθησία των δημιουργών.

Ο Ουμπέρτο Μπάρμπαρο.

Οι δημιουργοί του ιταλικού νεορεαλισμού, που είχαν τόσα να πουν, δημιούργησαν με πενιχρά μέσα, μέσα σε πολεμικό κλίμα, το κίνημα απ’ το οποίο επηρεάστηκαν τόσο οι επίγονοί του (Φελίνι, Αντονιόνι, Παζολίνι) όσο και οι κύριοι εκπρόσωποι του γαλλικού νέου κύματος (Τρυφώ, Γκοντάρ).

Ανδρέας Άννινος

Leave a comment