Η Κωνσταντίνα Κοτζαμάνη έχει γυρίσει 8 ταινίες μικρού μήκους, ετοιμάζει την πρώτη της μεγάλου μήκους ταινία και ήδη τα μεγάλα φεστιβάλ την ξέρουν καλά.
Το σκηνοθετικό της ύφος χαρακτηρίζεται από μεγάλα – επιμελώς φωτογραφημένα – μονοπλάνα, τολμηρό μοντάζ, απρόσμενες εικόνες και μια σιγουριά που φαίνεται να έχει σχέση με την γενική της καλλιέργεια. Η σταθερότητα των συνθέσεών της και η αυθεντικότητα των ιστοριών που λέει, δίνουν έναν ξεχωριστό, γοητευτικό χαρακτήρα στο έργο της. Τα σενάριά της θυμίζουν εκείνο το «εγώ δεν ψάχνω, εγώ βρίσκω» του Πικάσο. Φανερά πρωτόλεια στη σύλληψη, κι όμως με τέτοια λεπτόμερη και εμπνευσμένη επεξεργασία, καταλήγουν να συναρπάζουν το θεατή, μέσα σε μια εξωτική προέκταση των λέξεων και των εικόνων. Έτσι, αβίαστα αποκτούν εν τέλει ένα νόημα, που δύσκολα μπορεί κανείς να αποκρυπτογραφήσει αρχικά.
Washingtonia, Yellow Fieber, Limbo, Electric Swan, είναι ταινίες που επαναφέρουν τη σχέση μας με τον κινηματογράφο σε εκείνη τη στιγμή του ερωτικού ενθουσιασμού, τότε που ανακαλύπτουμε κάτι νέο, απρόβλεπτο, όμορφο (τουλάχιστον στα δικά μας μάτια), που εντείνει τις αισθήσεις μας και κρατά τη σκέψη μας σε συνεχή εγρήγορση.
Είχαμε τη χαρά, η Κωνσταντίνα Κοτζαμάνη να μας μιλήσει για τον κινηματογράφο που κάνει, για τις εμπείριες της, για τις επιρροές της.
Ξεκινώντας, πρέπει να σου πω ότι στη συνέντευξη που μας παραχώρησε ο Παναγιώτης Φαφούτης, η τελευταία ερώτηση ήταν, από ποιόν/ποιά θα ήθελε να πάρουμε την επόμενη συνέντευξη. Η απάντηση ήταν ξερή: «Από την Κωνσταντίνα Κοτζαμάνη». Την ίδια απάντηση έδωσε και ο Νίκος Καββαδίας (ο «Γυμνός Οφθαλμός» έχει προβάλλει στην Πάτρα όλες σου τις ταινίες) του οποίου είσαι η μεγάλη αδυναμία. Αν προσθέσεις και εμάς, που θέλαμε διακαώς μια συζήτηση μαζί σου, τότε καταλαβαίνεις ότι, όποιος ασχολείται με τον κινηματογράφο στην Πάτρα, περιμένει τα λόγια σου.
Πόσο σε βοήθησε η Σχολή Καλών Τεχνών που τελείωσες; Θεωρείς ότι ο κινηματογράφος είναι ένα αντικείμενο που απαιτεί σπουδές;
Η σχολή είναι ένα προστατευμένο περιβάλλον που μπορείς να πειραματιστείς χωρίς να τραυματιστείς. Η πρώτη έκθεση χωρίς ιδιαίτερη ευθύνη. Εμπειρικά αυτός ο χωροχρόνος ήταν απαραίτητος μέσα στην εξέλιξή μου. Ιδιαίτερα μετά την απότομη στροφή μου από Φαρμακευτική. Αλλά για τον καθένα αυτή η επιλογή είναι καθαρά προσωπική και έχει να κάνει με τους κύκλους που ακολουθεί στη ζωή του. Στην σχολή είχα την τύχη να γνωρίσω την Αντουαννέτα Αγγελίδη, μια καλλιτέχνη και καθηγήτρια που ενεργοποίησε μέσα μου κομμάτια που εκφράζονταν έως τότε βουβά. Δύο λέξεις θυμάμαι πιο πολύ από εκείνη: μεταφυσική και όνειρα.
Στις ταινίες σου μπορεί κανείς να ανιχνεύσει στοιχεία που έχουν να κάνουν με τον φόβο. Μέσα από την απόκοσμη ατμόσφαιρα που δημιουργείς, εκθέτεις ένα περίκλειστο σύμπαν. Υπάρχει τρόπος να ανταπεξέλθει ο άνθρωπος μέσα του;
Ο άνθρωπος φοβάται γιατί δεν διαβάζει τους γρίφους που υπάρχουν. Το σύμπαν πάντα δίνει τη λύση στο τέλος.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό που είναι και στοιχείο γοητείας των ταινιών σου, είναι το παιχνίδι με τις ηχητικές εντάσεις στον διάλογο αλλά και η έντονη προφορά των ηθοποιών σου. Γενικά, ο ήχος φαίνεται να είναι ένα από τα εκφραστικά μέσα που προσέχεις ιδιαιτέρως. Συμφωνείς;
Mου αρέσουν οι λέξεις και η μουσική. Δύο κύριες έννοιες που μου αρέσει να χάνομαι ανάμεσά τους. Τις θεωρώ αναπόσπαστα κομμάτια του κόσμου μου και της καθημερινότητάς μου.
Μπορείς να μας πεις λίγα λόγια για τη συνεργασία του σκηνοθέτη με τον δ. φωτογραφίας, μιας και στον κινηματογράφο που κάνεις, η φωτογραφία έχει ξεχωριστό ρόλο.
Ο/η δ. φωτογραφίας είναι για μένα το πιο σημαντικό και άμεσο άτομο στο γύρισμα και την προετοιμασία. Περισσότερο και από τον ηθοποιό, τον χώρο, τον χρόνο. Προέκταση ο ένας του άλλου, σωματική και νοητική.
Στις ταινίες σου χρησιμοποιείς μονοπλάνα μεγάλης διάρκειας με σταθερή κάμερα και το επόμενο πλάνο μπορεί να είναι με κάμερα στο χέρι. Βρίσκεις αυτή την αντίθεση χρήσιμη, όπως το να συνδυάζεις ένα γενικό πλάνο με ένα αρκετά σφιχτό;
Έχω την εντύπωση, αυτό είναι κάτι που το έκανα κατα κόρον στον Limbo. Mια ταινία που στο μυαλό μου ήταν πάντα χωρισμένη σε κεφάλαια και χωρία όπως και η Βίβλος. Τα σταθερά γενικά κάδρα λειτουργούν ως επικεφαλίδες κεφαλαίων, στιγμές υψηλότερης συνειδητοποίησης ή συμπύκνωσης. Τα κοντινά πλάνα είναι τα εσωτερικά , ενδιάμεσα χωρικά λόγια.
Στον μοντέρ / στη μοντέζ δίνεις ελευθερίες ή έχεις ένα σαφές σχέδιο στο μυαλό σου για το τελικό αποτέλεσμα;
Το σαφές σχέδιο που έχεις αρχικά στο μυαλό σου, πάει αναπόφευκτα στα σκουπίδια. Γιατί το υλικό που κινηματογραφείς είναι κάτι αυτόνομο, που έχει τη δική του ζωή. Όσο πιο γρήγορα σεβαστείς αυτή του την ποιότητα, τόσο πιο εύκολα θα σου φανερωθεί το αληθινό του πρόσωπο. Όσο πιο ελεύθερο γίνεται τόσο πιο εύκολα ξαναχτίζεις την ταινία με τον/την/μοντέρ/μοντέζ μαζί. Μεταφράζεις το σκόρπιο υλικό σε χωροχρόνο και η ταινία ξαναγράφεται.
Σίγουρα οι ταινίες μου είναι πολύ ιδιοσυγκρασιακές και μου αρέσει πολύ να είμαι στο μοντάζ.
Ένα από τα πολλά εντυπωσιακά στοιχεία του Limbo είναι ο τρόπος με τον οποίο παίζουν τα παιδιά, στο σύνολό τους. Πώς το κατάφερες;
Στην αρχή είχα μια συστολή. Όλη αυτή η περιοχή για μένα ήταν τελείως ανεξιχνίαστη. Είδαμε πολλά παιδιά και τα περισσότερα ήταν από το μέρος που έγιναν τα γυρίσματα, το Μεσολόγγι. Μετά από τη πρώτη διαλογή πέρασα πολύ καιρό μαζί τους, κυρίως για να καταλάβω ποια από αυτά θα μπορούσαν να αντέξουν τη διαδικασία του γυρίσματος. Δεν τους μίλησα πολύ για το σενάριο. Το καθένα δούλεψε πιο πολύ με τον εαυτό του. Αρχίσαμε να μοιραζόμαστε τις εμπειρίες μας, τις σκέψεις μας, τους φόβους μας, τα όνειρά μας. Δουλέψαμε σωματικές καταστάσεις και αντιδράσεις χωρίς να αναλύουμε σκηνές. Στην αρχή νόμισα οτι ένα μικρό παιδί δεν θα βρει ενδιαφέρον σε κάτι τέτοιο και οτι είναι πολύ μακριά από το να καταλάβει τί γίνεται. Αλλά τελικά συνέβη το αντίθετο. Στη διάρκεια αυτή τα παιδιά συνειδηποιήσανε οτι είναι είναι μέλη μιας ομάδας και αντλήσανε πολύ ενέργεια από αυτό. Στο τέλος δεθήκαμε πάρα πολύ και γίναμε όλοι ένα σώμα, που είναι και το σώμα της ταινίας.
Θα μας πεις λίγα λόγια για τη μεγάλου μήκους ταινία που ετοιμάζεις;
Μια σχολή με έφηβα κορίτσια στην Ιαπωνία. Μόνο που η σχολή δεν είναι και τόσο συνηθισμένη. Είναι για επαγγελματίες γοργόνες. Όλα αυτά συνδέονται με κάποιο περίεργο τρόπο με το τέλος του κόσμου και το πιο βαθύ σημείο του Ωκεανού. Τον Τιτανικό Ωκεανό.
Πώς ήταν η εμπειρία στο Μπουένος Άιρες, όπου βρέθηκες με υποτροφία για ανάπτυξη σεναρίου;
Πήγα στην Αργεντινή λίγο πριν 2017. Κέρδισα μια υποτροφία από το Ωνάσειο και συνεργάστηκα με την Κινηματογραφική σχολή του Μπουένος Άιρες. Τελικά έμεινα δυο χρόνια εκεί. Ήταν ένα μέρος που πάντα ήθελα να πάω. Ίσως παρασυρμένη από τον Κορτάσαρ, τον Mπόρχες , τον Ρούλφο και τον Άιρες Σέσαρ. Την Λουκρεσία Μαρτέλ και τον Λισάνδρο Αλόνσο.
Εκεί ολοκλήρωσα το σενάριο της μεγάλου μήκους μου. Ωστόσο το σενάριο του Electric Swan γράφτηκε όσο ήμουν εκεί. Τελείως αυθόρμητα. Μου φαινόταν αδύνατον να φύγω από τη χώρα αυτή χωρίς να γυρίσω κάτι. Η ταινία είναι μια μικρογραφία του Μπουένος Άιρες μπερδεμένη με τo δικό μου ιδιοσυκρασικό ρεαλισμό.
Ό,τι υπάρχει στην ταινία έχει να κάνει με πράγματα που είδα και έζησα εκεί. Μουτζουρωμένα με τη δική μου λόξα φυσικά. Η Avenida Libertador είναι η λεωφόρος των μεγαλομεσαίων μπουρζουάδων. Είναι μια λεωφόρος τεράστια. Φτάνει και τα 25 χιλιόμετρα και διασχίζει όλη την πόλη. Το κτίριο που φαίνεται στην ταινία, διάσημο στα 70ies, είναι ενός πρώην τηλεπαρουασιαστή ειδήσεων. Στις δόξες του, οι τελευταίοι όροφοι ήταν φωτισμένοι μέ χρυσό φως τη νύχτα, και στην ταράτσα είχε δυο ελικοδρόμεια δίπλα στις πισίνες. Αργότερα το κτίριο ξέπεσε και αυτός έκτισε δυο άλλους πύργους, πιο πολυτελείς φυσικά. Το σπίτι μου ήταν δυο στενά πιο κάτω. Η λίμνη με τους κύκνους, 5 λεπτά περπάτημα. Το νούμερο 2050 ήταν του σπιτιού μου και είπα να το κρατήσω για φυλαχτό.
Από που αντλείς έμπνευση; Βιβλία, ταινίες, εμπειρίες;…
..από παλιές ραδιόφωνικες εκπομπές, τραγούδια που ξεχαστήκαν, γεύσεις που επανέρχονται, ενοχλητικά όνειρα, ιατρικά εγχειρίδια, τηλεφωνικούς καταλόγους, ρούχα που χρειάζονται πέταμα, παιδικές αναμνήσεις, από τον απέναντι που έχει τα πατζούρια ανοιχτά, το φεγγάρι που σκεπάστηκε ξαφνικά στον ύπνο μου, φωτογραφίες που βγάζω όταν κλείνω τα μάτια μου.
Ποιος σκηνοθέτης – ή οποιοσδήποτε καλλιτέχνης – θα έλεγες ότι σε έχει επηρεάσει;
Ο Τέσλα, ο Λιντς , ο Brian Eno, η Λουτσία Μπερλίν , η Φλορίντα Ντόνερ, η Ανιές Βαρντά, η Πατσαμάμα.
Οι κινηματογράφοι είναι κλειστοί, η κινηματογραφική παραγωγή έχει νεκρώσει. Πώς βλέπεις το μέλλον του κινηματογράφου; Θεωρείς ότι μπορεί να αντικατασταθεί η μεγάλη οθόνη από τη μικρή, τα Φεστιβάλ από online Φεστιβάλ κλπ. Ενστερνίζεσαι το σύνθημα «Σινεμά με κάθε τρόπο»;
Προς το παρόν κάνω υπομονή. Μέχρι να ξυπνήσει ο ασθενής από το κώμα. Του μιλάω όλη την ώρα για να μην χάσει την σύνδεση με την πραγματικότητα.
Από ποιόν θα ήθελες να πάρουμε την επόμενη συνέντευξη (Σκηνοθέτη ή σχετικό με τον κινηματογράφο);
Από τη Θέλγια Πετράκη.
Σ’ ευχαριστούμε πάρα πολύ!
Και εγώ!
